Είναι πιθανό εξαιτίας φλεγμονών, γενετικών ανωμαλιών, τραυματισμών στα γεννητικά όργανα, απόφραξης των σπερματικών πόρων, ορμονολογικών διαταραχών, ανοσοποιητικών παραγόντων και καθημερινών συνηθειών (κάπνισμα, αλκοόλ) να προκαλούνται αλλοιώσεις στις παραμέτρους του σπέρματος (αριθμό, κινητικότητα και μορφολογία των σπερματοζωαρίων) οι οποίες μπορεί να εξηγήσουν μια υπογονιμότητα ανδρικής αιτιολογίας.
Οι πιο συνηθισμένες καταστάσεις που οδηγούν σε περιπτώσεις αδυναμίας παραγωγής σπέρματος ή παραγωγής σπέρματος με εξασθενημένα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν :
• Η παρουσία κιρσοκήλης, φαίνεται να επηρεάζει τη διατήρηση της σωστής θερμοκρασίας στους όρχεις και κατά συνέπεια και την λειτουργία των κυττάρων που ευθύνονται για την παραγωγή φυσιολογικών σπερματοζωαρίων.
• Η χορήγηση χημειοθεραπείας ακόμα και όταν δεν σχετίζεται με όγκους σε όργανα του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα στην παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων.
• Ιστορικό με μολυσματικές ασθένειες όπως βλεννόροια, χλαμύδια, ιογενείς λοιμώξεις όπως παρωτίτιδα και φλεγμονές στον προστάτη, την ουρήθρα και την επιδιδυμίδα, είναι πιθανό να επηρεάσουν τις παραμέτρους του σπέρματος.
• Οι σοβαροί τραυματισμοί στην περιοχή των όρχεων επίσης μπορούν ενδεχομένως να αποτελούν παράγοντα ανδρικής υπογονιμότητας.
• Η παρουσία αντισπερμικών αντισωμάτων στο σπέρμα οδηγεί σε συσσωρεύσεις των σπερματοζωαρίων με αποτέλεσμα να μειώνεται η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.
Οι βασικοί παράμετροι που χρησιμοποιούνται ευρέος για την αξιολόγηση του ανδρικού σπέρματος είναι ο όγκος, ο αριθμός σπερματοζωαρίων, η κινητικότητά και η μορφολογία τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) σπέρμα ικανό να γονιμοποιήσει έχει όγκο 2,0 ml, αριθμός σπερματοζωαρίων > 20,000,000 ανά ml,συνολική πρόσθια κίνηση >50%, ζωηρή πρόσθια κίνηση > 25%. Η μορφολογία των σπερματοζωαρίων(μέγεθος και αναλογίες κεφαλής, μέσου τμήματος, ουράς και εμφάνιση κυτταροπλασματικού υπολείμματος) αξιολογείται με βάση αυστηρά κριτήρια με επιθυμητή τιμή ομαλών μορφών>14%. Έτσι περιπτώσεις με μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων χαρακτηρίζονται ως ολιγοσπερμία ή με ολική απουσία σπερματοζωαρίων ως αζωοσπερμία ενώ με μειωμένη κινητικότητα ως ασθενοσπερμία.
Άνδρες με αζωοσπερμία.
Αζωοσπερμία ονομάζεται η απουσία σπερματοζωαρίων από το σπέρμα και διακρίνεται σε αποφρακτική και μη αποφρακτική. Στην αποφρακτική αζωοσπερμία σπερματοζωάρια παράγονται κανονικά στους όρχεις, αλλά δεν εμφανίζονται στο σπέρμα μετά την εκσπερμάτιση, λόγω απόφραξης. Οι άνδρες που πάσχουν από αποφρακτική αζωοσπερμία εκσπερματώνουν φυσιολογικά, αλλά το λαμβανόμενο σπέρμα περιέχει μόνο σπερματικό υγρό χωρίς σπερματοζωάρια. Στη μη αποφρακτική αζωοσπερμία δεν παράγονται καθόλου σπερματοζωάρια από τους όρχεις. Η αδυναμία παραγωγής ή η ελάχιστη παραγωγή σπερματοζωαρίων υποδηλώνει ορχική ανεπάρκεια.